Gatendichten in het hobbelige pad van een asielzoeker

Thomas Spijkerboer, hoogleraar migratierecht aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, spreekt over ‘asielgaten’.

“In een asielgat zitten mensen die om allerlei redenen niet teruggaan, afhankelijk van individuele omstandigheden of hun nationaliteit. Mensen die niet terug willen en wier land van herkomst alleen reisdocumenten verstrekt aan mensen die vrijwillig terugkeren. En mensen die écht niet terug kunnen.”

Bed, bad en brood komt er voor uitgeprocedeerde asielzoekers. ‘Uitgeprocedeerd’ is een verrassende verzameling vreemdelingen. Uitgeprocedeerd is niet altijd echt uitgeprocedeerd: velen zitten in een nieuwe procedure, die een lange adem en veel begeleiding vergt.

Op dat verraderlijke pad naar asiel liggen nogal wat hobbels. Een advocaat vinden die zich wél voor je wil inspannen, ook al verdient hij er geen droog brood mee. Een taaltoets regelen – én betalen – om je nationaliteit aan te tonen. Gevluchte familieleden opsporen in een regio verscheurd door oorlogen. Een geboorteakte bemachtigen uit een land zonder wegen of functionerende regering, laat staan gemeentelijke basisregistratie. Dealen met ambassades die ook al niet functioneren.

Dagelijkse of politieke werkelijkheid
Politiek akkoord of niet, veel uitgeprocedeerde asielzoekers blijven op straat staan. Bovendien zijn zij niet de enige illegalen in Nederland. Ze maken onderdeel uit van een veel grotere groep ongedocumenteerden. En juist over hén zou dit debat moeten gaan. Het politieke akkoord staat ver van de dagelijkse werkelijkheid. Want zijn uitgeprocedeerde asielzoekers al lastig onder één noemer te brengen, bij de totale groep mensen zonder verblijfsvergunning is dat nog veel moeilijker. Laat staan dat ze in een terugkeerbeleid passen.

Honderdduizend?
Hoe groot het probleem nu precies is, weet niemand. Vermoedelijk loopt het aantal ongedocumenteerden in Nederland in de tienduizenden. Een veelgehoorde schatting is honderdduizend. “Velen zwerven niet op straat en kraken geen Vluchtgebouwen. Ze hebben een netwerk en werken zwart. Dat betekent niet dat zij geen problemen hebben. Voor hen is er geen medisch vangnet. We weten niet wie in de prostitutie verdwijnen of uitgebuit worden. Vaak leven ze in bittere armoede.”

Zolang er ergens oorlog, geweld en/of rampen zijn zullen er asielzoekers zijn. Zolang er hier of daar geen deugdelijke opvang en regelgeving is zullen er asielgaten blijven. Nog steeds zijn er teveel hobbels op het pad van een asielzoeker. Een menswaardig bestaan is het minste wat wij voor deze mensen in een asielgat kunnen betekenen. Ongedocumenteerd – sans papier- wil in mijn ogen niet zeggen dat er geen rechten zijn voor een menswaardig bestaan. Jammer genoeg heeft de politiek deze hobbel nog niet kunnen nemen. Ook in de maatschappelijke discussie hoor ik teveel politieke argumenten en mis ik teveel de menselijke kant!