Grenzen van Vier Kwartieren

Arnhem is mijn geboortestad. Grappend zeg ik soms dat ik na vier poepluiers ben weggestuurd. Aan Arnhem heb ik weinig herinneringen. Wel weet ik nog goed dat de bezoekjes en logeerpartijen bij mijn grootouders erg fijn waren. De omgeving van Arnhem vind ik nu nog steeds een mooi wandelgebied. Bij een laatste bezoek aan Arnhem las ik op een oude stadspoort in het centrum over vier kwartieren. In het boek “Gelderland Grensland, 2000 jaar verdeeld en verbonden lees ik meer over de geschiedenis van Gelderland en haar vier Kwartieren.

Tijdens de Romeinse periode liep door de provincie Gelderland de Limes, de rijksgrens van het Romeinse Rijk. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog liep er weer een grens door Gelderland. Het Overkwartier van Gelre in het huidige Limburg bleef bij de Spaanse Nederlanden. De drie Noordelijke kwartieren werden onderdeel van de Republiek der Verenigde Nederlanden.Deze Kwartieren las ik op de oude stadspoort; Overkwartier of Kwartier Roermond, Kwartier Nijmegen, Kwartier Arnhem en Kwartier Zutphen. De Kwartieren Nijmegen, Arnhem en Zutphen vormen ruwweg nu de Provincie Gelderland. Een Hertog maar vier Kwartieren met hun eigen wetten en regels.

Rond 1350 hebben de Bisdommen Luik, Keulen, Munster en Utrecht hun invloed op het grondgebied van Gelre. Deze Bisdommen waren niet alleen kerkelijk van belang. Want deze Bisschoppen waren niet alleen kerkelijke leiders maar ook wereldlijke vorsten. Het Hertogdom Gelre liep over en door verschillende staatsgrenzen. De Hertog van Gelre moest dus wel degelijk rekening houden met deze bisschoppen.

Door het vroegere Hertogdom Gelre en Gulik liepen ook veel taalgrenzen. De Germaans-Romaanse taalgrens, De Niedersaksisch-Nederfrankische taalgrens, De Hoogduitse en Nederduitse taalgrens en de  Nederfrankisch-Nedersaksische taalgrens. In het Zuiden van het Overkwartier werd en wordt nog steeds Middelfrankisch of  Ripuarisch gesproken. Begin 1400 heeft Hertogin Maria van Gelre daar een eenheidstaal van proberen te maken. Met deze eenheidstaal probeerde zij iets gemeenschappelijks te maken van de lappendeken aan gebiedjes en gebieden van het Hertogdom Gelre.

Sinds eind 1500 is het Overkwartier een zelfstandig gewest binnen de Zuidelijke Nederlanden. Zoals de Nederkwartieren Nijmegen, Zutphen en Arnhem onderdeel van de Noordelijke Nederlanden zijn. De scheiding tussen Noord en Zuid loopt dus dwars door het Hertogdom Gelre. Nu zijn er nog steeds Protestantse en Katholieke gebieden en/of gemeenten terug te vinden die hun oorsprong hebben in de Tachtigjarige Oorlog. Het laat zien dat het Hertogdom toen vooral een bestuurlijke lappen deken was en geen aaneengesloten gebied.

Met de inval van de Duitser aan het begin van de Tweede Wereld Oorlog heeft Gelderland heel kort een opgeschoven grens met Duitsland gehad. Tijdens de bevrijding aan het eind van de Tweede Wereld Oorlog liep er weer een grens door de Provincie Gelderland. De Operatie Market en Garden zorgde wel voor een bevrijding van de Stad Nijmegen. Maar de aanval op Arnhem bleek een  brug te ver te zijn. Deze mislukking maakte dat Gelderland boven de Rivieren moest wachten op haar bevrijding.

Na de bevrijding zijn er voor Gelderland bij Wyler, Elten en Dinxperlo tijdelijke grenscorrecties geweest.

In 1960 is er een Provinciale grens verschoven. De gemeente Veenendaal en haar Gelderse deel kwam in haar geheel in de Provincie Utrecht te liggen.

Met deze opsomming van de Geschiedenis van de Provincie Gelderland; Voel ik mij een Arnhemmer en/of Gelderlander? Nee, sinds ik in de Bijlmermeer woon voel ik mij een wereldburger. Maar zoals ik de achtergrond van mijn buren probeer te leren, zo heb ik nu ook een deel van de Geschiedenis van Gelderland gelezen.

Of het nu de Taal, de Religie, cultuur of tradities zijn allemaal hebben zij invloed op mijn leven en mijn denken. Of mijn geboorte en de periode van vier poepluiers mij gevormd hebben tot een Gelderlander? Ik denk het niet.

Gelderland, Grensland, 2000 jaar verdeeld en verbonden.

http://www.tilt.nl

ISBN 978-9-46004-300-0