Geschiedenis van Amsterdams Bier

Toen keizer Karel V in 1540 Amsterdam bezocht, vreesde hij voor zijn gezondheid. Het verontreinigde Amsterdamse water zorgde voor ziektes. Precies dat was de reden dat de Amsterdammer vroeger meer bier dronk dan water. De geschiedenis van het Amsterdamse bier gaat terug tot de 14e eeuw. Ook tegenwoordig zijn er heel wat brouwerijen in de stad te vinden. Maar eeuwenlang was het Amsterdamse bier niet erg populair. Wie lekker bier wilde drinken, dronk importbier. Vanaf 10 juli leer je alles over de historie van bier in Amsterdam in het Amsterdam Museum, waar de tentoonstelling Bier – Amsterdam, stad van bier en brouwers te zien is.

Bier uit Duitsland

Al in de 14e eeuw was de handel in bier belangrijk voor de inkomsten van Amsterdam. Hollandse handelaren waren verplicht om hun bier in Amsterdam te verhandelen, wat gunstig was voor de groei van de stad. En alleen Amsterdam mocht na 1351 bier uit het buitenland kopen en verkopen. Al snel ging het om tienduizenden vaten per jaar. Naast bier uit Bremen en Lübeck, domineerde de import uit Hamburg de markt. In 1369 waren daar al 457 brouwerijen te vinden, waarvan er maar liefst 126 uitsluitend voor de Amsterdamse markt brouwden. Van hier uit werd het bier naar andere steden doorverkocht. Het Hamburgse bier werd met hop en gruit – een kruidenmengsel met gagel en wilde rozemarijn – gebrouwen. Daardoor smaakte het beter en was het bovendien langer houdbaar. Het was dus bier van hoge kwaliteit, en relatief duur. Daarom werden er daarnaast uit andere Hollandse steden ook goedkopere bieren geïmporteerd. Op het Damrak waren vaste ligplaatsen voor bierschepen ingericht. Aan de Oudezijds Voorburgwal kwamen ligplaatsen voor schepen met Engels, Hamburgs en Oostzeebier.

Zelf brouwen?

Door de omvangrijke bierhandel en het vervuilde water werd er in Amsterdam relatief weinig eigen bier gebrouwen. De vervuiling door looiers, lakenververs en andere ambachten was te groot. Samen met de troep die de rest van de Amsterdammers in het water gooide, zorgde die viezigheid ervoor dat het grachtenwater niet als grondstof voor bier kon dienen. Schoon water moest met waterschepen uit de Haarlemmermeer, en later uit de Bijleveldse Wetering en uit de Vecht worden gehaald. Dit zorgde voor extra kosten en kans op verontreinigingen en grote problemen bij strenge vorst. In vergelijking met andere steden, zoals Delft, Gouda en Haarlem, stelde de Amsterdamse bierbrouwerij maar weinig voor. In het begin van de 16e eeuw had Amsterdam hooguit een paar brouwerijen, terwijl in Leiden 15, in Dordrecht 21, in Haarlem 75 en in Delft 98 brouwerijen te vinden waren. Maar de belangrijkste Hollandse stad voor de bierproductie was toch wel Gouda: daar werden in 1514 niet minder dan 148 brouwerijen geteld!

Amsterdams bier

Niettemin ontwikkelden zich ook in Amsterdam in de loop der tijd enkele grotere brouwerijen. Daar profiteerden vervolgens ook de kuipers, de koperslagers, koren- en turfdragers en anderen van. De brouwerijen zelf waren vaak brede gebouwen die vlak bij het water stonden. De gebouwen hadden meerdere toegangen, wat met de constante aanvoer van water en grondstoffen te maken had, maar ook met het wegbrengen van het eindproduct. Smalle huizen met één toegang waren daarvoor niet geschikt. Een typisch kenmerk van een brouwerij was de watergoot, een houten goot die aan de binnenkant vermoedelijk met lood was bekleed en die vanaf het water enkele meters boven de straat naar de brouwerij voerde. Hiermee kon schoon water uit de schepen naar binnen worden gebracht. Het Amsterdamse bier zelf ging vooral mee op schepen. Dit scheepsbier moest vanzelfsprekend wel aan enkele kwaliteitseisen voldoen, maar het kwam regelmatig voor dat de koper bepaalde dat het ook wel wat slapper mocht zijn. Het Amsterdamse bier werd zodoende op schepen van de VOC over de hele wereld gedronken. Thuis hield de Amsterdammer het echter liever bij bier dat in Haarlem, Delft, Gouda, of ergens in Duitsland was gebrouwen.

Meer info: https://www.amsterdam.nl/kunst-cultuur/monumenten/erfgoed-week/bier/?utm_source=nieuwsbrief&utm_medium=e-mail&utm_campaign=nieuwsbrief_amsterdam_week28_9_juli_2020&utm_term=20200709