Gisteren deelde ik een artikel van nemokennislink over waterverdelen. Vandaag deel ik het artikel over Droogte. Dat de waterpomp in mijn tuin nu voor het tweede jaar droog staat is voor mij geen probleem. Maar het zegt wel iets over ons waterverbruik en het tekort aan neerslag.
De lente van dit jaar was de droogste ooit gemeten in Nederland. Inmiddels staat het jaar 2020 wat betreft neerslagtekort niet meer aan de top, maar nog wel bij de hoogste 5 procent sinds de metingen in 1906 begonnen. Dat past in een trend, en is slecht voor de grondwaterstand, zoals we in mei in dit artikel schreven.
Dit jaar kampte Nederland met de droogste lente ooit gemeten, concludeerde het KNMI deze week. Dat was prettig voor wie er even uit wilde, maar slecht nieuws voor de grondwaterstand.
Voor het derde jaar op rij kampt ons land met droogte. In 2018 hadden we te maken een fors neerslagtekort, en in 2019 was de bodem daar nog altijd niet van hersteld. Omdat er afgelopen winter wel veel neerslag viel, begon 2020 beter. De grondwatervoorraad was op veel plaatsen weer aardig aangevuld.
Maar toen kwam het voorjaar, en dat blijkt nu de droogste lente in Nederland te worden sinds in 1906 de metingen begonnen. De grondwaterstanden zijn dus alweer aan het zakken – en dat is met name vervelend voor de landbouw en de natuur.
Neerslagtekort
Al ruim honderd jaar hebben we niet zo’n droge lente gehad als in 2020. De regen bleef weg, en de temperaturen waren bizar hoog voor de tijd van het jaar. Dat zorgde voor een record in het neerslagtekort: het verschil tussen de totale hoeveelheid regen en de totale hoeveelheid verdamping.
Het neerslagtekort (tot nu toe) van 2020. Op 1 maart, als de meting begint, wordt de stand op 0 gezet.
Natuurlijk is dit neerslagtekort elk jaar een speelbal van toevalsfactoren, het weer in Nederland is nu eenmaal grillig en onberekenbaar. Maar de droogte past ook in een trend, schreef het KNMI deze week op zijn website.
Het neerslagtekort van de maanden april en mei is de afgelopen halve eeuw gemiddeld toegenomen met een kleine 50 procent – namelijk van 57 naar bijna 85 millimeter. De hoeveelheid regen bleef weliswaar rond een constante waarde hangen, maar de hoeveelheid verdamping nam toe. Niet alleen omdat de temperatuur is gestegen, overigens. Door het schoner worden van de lucht is er tegenwoordig ook sprake van meer zonnestraling. Beide factoren zorgen ervoor dat de bodem sneller opdroogt dan voorheen.
Ongelijke verdeling
De droogte is ongelijk over het land verdeeld, concludeerde een team klimaatwetenschappers van het KNMI en de Universiteit Utrecht deze week bovendien. In de kuststreek is de zomerneerslag wél toegenomen, en in het binnenland schijnt net iets vaker de zon. Hierdoor neemt de droogte in Nederland toe naar het oosten.
“Wat daar nog eens bij komt, is dat de wateraanvoer in het binnenland voornamelijk als regen uit de lucht komt”, zegt hydroloog Niko Wanders van de Universiteit Utrecht, die aan het onderzoek meewerkte. “Meer richting de kust wordt ook water aangevoerd door de grote rivieren.” Dat maakt de binnenlanden nog eens extra kwetsbaar voor droogte.
Volgens de klimaatmodellen van de wetenschappers is de opwarming in Nederland voor ongeveer de helft toe te schrijven aan de klimaatverandering door de uitstoot van broeikasgassen. “De oorzaak van de andere helft weten we niet”, mailt Wanders desgevraagd. “Misschien onderschatten de klimaatmodellen het effect van wereldgemiddelde opwarming op hete zomers, of misschien missen we nog een ander proces.”
Grondwaterstand
Dankzij de natte winter was in Nederland de bovenste laag van de bodem begin 2020 behoorlijk vochtig. Ook de (ondiepe) grondwaterstand lag tot maart in grote delen van het land boven de gebruikelijke waarden. Alleen in delen van de hoge zandgronden, zoals de Veluwe en de Sallandse Heuvelrug, was de grondwaterstand nog aan het herstellen van de eerdere droge jaren.
In het voorjaar begon de ondergrond echter water kwijt te raken. “In deze figuur zie je hoe snel de bodem droger wordt na ruim een maand met een hoog neerslagtekort”, zegt Dimmie Hendriks, grondwateronderzoeker bij Deltares. “Ook de grondwaterstand zakte in deze tijd tot onder het gemiddelde.”
In de diepere aardlagen was de hoeveelheid grondwater zelfs nog niet overal hersteld van de droge zomers van 2018 en 2019, schrijven de onderzoekers van Deltares op hun website: In delen van Zuid- en Oost-Nederland stond de diepe grondwaterstand al op 15 maart tot soms wel een meter lager dan het gemiddelde niveau voor deze maand.
Door de recorddroge lente zijn de grondwaterstanden in bijna heel Nederland vervolgens snel gedaald. Als het droge weer aanhoudt, wordt de grond dit jaar nog droger dan in 2018, denkt Hendriks.
Maatregelen
Waterschappen en Rijkswaterstaat verdelen het water in de lage delen van Nederland met behulp van stuwen, gemalen, sluizen en pompen – met het IJsselmeer als grootste reservewaterreservoir. Tot nu toe lukt het meestal wel om het waterpeil daarmee op een (tijdelijk) acceptabele hoogte houden. “In de hoger gelegen delen van Nederland lukt dat echter niet”, zegt Hendriks, “het is niet mogelijk om het water tegen de zwaartekracht in deze gebieden in te krijgen.” De grootste delen van zandgebieden in oost en zuid Nederland zijn daarom aangewezen op regen en grondwatervoorraden.
In de toekomst zal Nederland zich steeds meer moeten richten op het (eventueel ondergronds) vasthouden van overtollig water in perioden dat het veel regent.
En daar kunnen we maar beter haast mee maken, want zonder maatregelen zullen de watertekorten leiden tot problemen voor de landbouw, bodemdaling, verzilting en een achteruitgang van de natuur.
Blogger uit Amsterdam-ZuidOost 
Weer wat wijzer geworden 😉
LikeGeliked door 1 persoon
Gisteren en vandaag hier enkele krachtige onweersbuien, maar veel grondwater brengt dit niet op. Het regenwater spoelt gewoon weg.
LikeGeliked door 1 persoon
Als ik zie hoeveel water er naar de maas is gestroomd de afgelopen dagen, denk ik of dat we eens iets anders moeten verzinnen dan die betonnen tuinen. Marktplaatsen en parkeerplaatsen kunnen we toch wel met een andere bedekking voorzien die wel water door laat.
LikeLike
Ja het klopt helemaal hoor de Veluwe droogt helemaal uit. Twee jaar geleden in juli/augustus lagen er al heel veel bladeren onder de bomens en waren de bossen kurkdroog. Gelukkig is er nu weer wat gevallen hier en daar best veel maar het zal wel even duren voordat het weer aangevuld is.
Het mooie droge voorjaar vond ik dan wel weer een zegen tijdens deze coronatijd, zei ze heel egoistisch gedacht. 😉
LikeGeliked door 1 persoon
Golfbewegingen zijn van alle tijden blijkt maar weer. Eeuwenlang is men in Nederland bezig geweest om het water zo snel mogelijk af te voeren richting zee, met als hoogtepunt de jaren direct na WO II, Toen zijn bijna alle landbouwgebieden ten prooi vielen aan het monster ‘ruilverkaveling. Daarin was geen plaats meer voor meanderende stroompjes die ’s winters al het water niet meer konden bergen en de naastgelegen weilanden onder water zetten, wat voor ons kinderen ‘weer een mooie ijsbaan opleverde als het tenminste hard genoeg vroor. Echter voor een effectieve manier van bedrijfsvoering was het niet echt het ware en net als de door Herman van Veen bezongen café met een WC die niet op slot kon, gingen die ‘er allemaal aan’. Dat werd toen als ware vooruitgang gezien. Nu wordt het als vooruitgang gezien om zoveel mogelijk water te bergen. Misschien dat we over 50 of 100 jaar zeggen, waar waren we in vredesnaam toen mee bezig. Het enig wat ik zeker weet is dat mij de kiezen dan niet meer zeer doen.
LikeGeliked door 1 persoon
Ik krabbelde voor het eerst op schaatsen in de ‘dode arm’ van de Dommel in mijn jeugd.
Ja, de sloten, beken en riviertjes gaven heel veel voordelen.
Nostalgische groet,
LikeLike
ik heb 5 jaar geleden allebei mijn beide regenpijpen afgekoppeld, dit zou voorschrift moeten worden. Zelf nu nog is de doorsnee burger obsessief bezig met snelle afwatering, het zit hen in de genen.
LikeGeliked door 1 persoon
Wanneer er op bouwwerven grondwater opgepompt wordt (bronbemaling) dan loost men het zo goed als altijd gewoonweg in het riool in België. Hierdoor gaat veel kostbaar grondwater verloren… Men zou het water ter beschikking kunnen stellen voor allerlei toepassingen of herinfiltreren in de grondwaterlaag. Echter wordt er nog altijd te vaak een vergunning toegekend voor de gemakkelijkste, maar ook meest verspillende optie.
LikeGeliked door 1 persoon
Het water afkomstig van bronbemaling is zelden afkomstig van het diepere (schone) grondwater. Op den duur zal ook dat grondwater doorsijpelen naar de dieper gelegen grondwaterbellen, maar heeft dan wel de nodige grond/de zandlagen gepasseerd, waardoor het gefilterd is.
Een bronbemaling wordt hoofdzakelijk toegepast bij relatief ondiepe kelders of vergelijkbare objecten. Moet je tot op grote diepte droogmalen, bijvoorbeeld een parkeerkelden van 15 m of dieper, dan is bronbemaling alleen theoretisch mogelijk, maar stuit op zoveel praktische bezwaren dat geen weldenkend mens het zal voorstellen. Verder zijn de perioden waarop bronbemaling noodzakelijk in bedrijf is, vaak relatief kort, waardoor de kosten van retourbemaling zwaar zullen drukken op het budget. En soms is retourbemaling domweg praktisch onmogelijk. De retourbronnen moeten altijd op een behoorlijke afstand, soms wel 500 m, van de plek van de bronbemaling zitten. Een beetje afhankelijk van de doorlatendheid van de omliggende grond.
Bronbemaling dat geloosd wordt op het riool is dus niet per definitie verspilling. Als het enigszins kan probeert men op open water te lozen. Goed beschouwd ook een manier van retourbemaling.
LikeLike
Dat het water niet geschikt is voor drinkwater wist ik al. Maar er zijn toch nog andere mogelijke toepassingen? Dit is bijvoorbeeld een project dat dergelijke toepassingen creëert: http://opensource.brussels/
Het water uit bronbemaling in de riool lozen is inefficiënt, want op zich is het niet vuil. Het wordt dus onnodig gezuiverd, wat energie vraagt, om later in een beek of de zee terecht te komen.
LikeLike
Hier in het Oosten, Hoog en Droog op de zandgronden is het ook heel erg. Het is denk ik gen toeval dat dit nu al het derde jaar op rij is dat het zo heet en droog is. Opwarming van de Aarde, schonere lucht en recent nog extra schone lucht door de lockdown wil iet echt helpen de droogte tegen te gaan.
LikeGeliked door 1 persoon
Hier in de Achterhoek is het inderdaad erg droog… Er werd zelfs opgeroepen om geen zwembadjes meer te vullen en niet te sproeien, omdat het water wel erg snel opging.
LikeGeliked door 2 people
Wij vullen geen zwembadjes.
Sproeiden 1 maal de tuin.
Voor de rest redden we het nog met het hemelwater 🙂
LikeLike
Als mensen met een compleet betegelde tuin er nou eens twee tegels uit zouden halen en er één boom(pje) neerzetten. Dat zou een goed begin zijn…
Ik geef buiten alleen de potplanten water – met indien mogelijk water uit de regenton – en de tuin niet. We hebben ook geen zwembad. Laten de kraan niet lopen tijdens tandenpoetsen. Alle beetjes helpen.
Weer wat van je blog opgestoken, Rob!
LikeLike
Het is om die reden dat wel wat harder mag worden opgetreden tegen verveelde lieden die brandkranen open zetten en zo zorgen dat de waterdruk in omliggende wijken naar nul terugzakt. Water is een levensader. We verspillen het met zijn allen. IK heb in Limburg gezien wat er gebeurt als kleine stroompjes als de Geul ineens enorme hoeveelheden Duits smeltwater moeten verwerken. Dan blijkt dat het kanaliseren en bouwen op de randen van die stroom catastrofaal kan uitpakken voor waterafvoer en omliggende gemeenten. We rommelen maar wat aan met dat water. Denken dat alles maakbaar is. Maar het verbruik verminderen is de enige juiste oplossing. Toen ik afgelopen week in het oosten van ons land te gast was, zag ik hoe men daar sproeit. Logisch, want de gewassen…maar dat kost veel water….zeker bij 30 graden buitentemperatuur…
LikeLike