Vier of vijf behaarde knopen

Maarten van der Veer schrijft interessante verhalen;

Tijdens mijn dagelijkse ronde als postbode in Gouda kom ik dit plantje gedurende bijna het hele jaar tegen, Harig knopkruid (Galinsoga quadriradiata). Nu is er al een heleboel geschreven door mijn medeauteurs over Harig knopkruid dus over de plant zelf gaat dit keer het artikel niet. Wel over de wetenschappelijke naam. Niet de Latijnse naam zoals iedereen zegt, want vaak is de oorsprong van de naam ook Grieks, Italiaans, Arabisch etc.

Het systeem van de zogenaamde dubbele nomenclatuur (naamgeving), zoals bij Galinsoga quadriradiata,  is bedacht door Carl Linnaeus. Hij werd geboren in 23 mei 1707 in Uppsala in Zweden. Dankzij die wetenschappelijke naamgeving is het nu mogelijk zonder woordenboek of meertalige flora internationaal te praten/chatten of appen over dezelfde plant. Want deze plant heeft in elk land zijn eigen naam. Bijvoorbeeld:  

Engeland:    Shaggy-soldier, Fringed quickweed

Frankrijk:      Galinsoga ciliée

Duitsland:     Behaartes Franzosenkraut

Italië:             Galinsoga ispida

Sweden:        Hårgängel

Noorwegen:   Nesleskjelfrø

Denemarken: Kirtel-Kortstråle

De uitleg wat deze namen betekenen vindt u op https://www.plantennamen.info/nederlandse-namen/harig-knopkruid-galinsoga-quadriradiata.   Linnaeus heeft bij planten goed gekeken naar uiterlijke eigenschappen, stengel, aantal kroonblaadjes, hoeveelheid stampers etc. Natuurlijk heeft hij dit niet in een keer bedacht. Het was een heel proces met best veel tegenwerking van kerk, wetenschap en concurrenten. Er zijn vele boeken over hem geschreven. Eentje wil ik graag noemen. Een boek dat ik in een museumwinkel kocht. Het heet ‘Linnaeus.De ordening van plant en dier’ ISBN 9789085710721.

Linnaeus ontkwam er niet aan mensen te eren die op floristisch gebied iets extra’s had gedaan. Zoals Galinsoga, het eerste deel van de wetenschappelijke naam. Dit komt van Ignacio Mariano de Galinsoga (1766-1797). Deze Spaanse arts aan het hof was ook beheerder van de botanische tuinen in Madrid.  Een ander voorbeeld is de Waterlobelia (Lobelia dortmanna). Deze plant is vernoemd naar de Franse botanist Matthias de L’obel, een inwoner van Lille, hij stierf in Londen in 1616. Dortmanna komt van de Groningse apotheker die de plant ontdekt heeft, Jan Dortman. Twee eerbewijzen in één plantennaam! Ook kon plant vernoemd worden naar een heilige. Linneaus was als wetenschapper toch gelovig. Een voorbeeld is, overigens een echte stadsplant,  Robertskruid (Geranium robertianum) Deze naam komt van de heilige Robert de Molesme of Ruprecht, de stichter van de Cistercienorde in de elfde eeuw (1098). Dit omdat hij op de geneeskrachtige werking (bloedstelpend) van de plant geattendeerd heeft.

Dan het tweede gedeelte van de naam: de soortaanduiding. Quadriradiata komt van quadrirem (Latijn) en betekent “met vier rijen” dat zou duiden op vier straalbloemen. Echter Knopkruid heeft altijd vijf straalbloemen, dus waarom dit is weet ik niet en is ook nergens vermeld. Linneaus zag niet goed of hij bedoelde iets anders. Als iemand het weet, mag die het zeggen.

Wat een naam!