Tolstojanen in Nederland

Bij Neerlandistiek lees ik een gedicht. 9 augustus 1854 publiceerde de Amerikaan Henry David Thoreau zijn boek Walden, een ode aan eenvoudig en zelfredzaam leven. Geïnspireerd door dit boek richtte Frederik van Eeden in 1898 de agrarische woongemeenschap Walden op, een experiment dat in 1907 definitief mislukte. Geïnspireerd hierdoor schreef Jaap Harten een gedicht.

Van Eeden’s Walden

bestaat niet meer. Denk hoe het was:
de kolonisten, wonend in verspreide huisjes,
bezaten een elektrische bakkerij,
een groentekwekerij, muizen, katten
en een hooggestemde conversatie.

Heel Bussum vond het gek. Men keek
nieuwsgierig naar de dichter en zijn boekenkar:
een rijdende uitleenbibliotheek.
Men kocht ‘socialistische groente’
uit Walden.

Maar de 9 jaren werden magerder.
Wel trok men soms naar het Naardermeer
om de lepelaars, kokmeeuwen, meerkoeten
en rode reigers te fotograferen,
maar een oude freule klaagde

dat zij niet met een tuinman aan één tafel
wilde zitten en een jonge intellectueel
smaakte het brood opeens niet meer.

Van Eeden (zoon van een botanicus),
schrijver van parabels over een krekelschool
en een mierenkolonie, zag zijn ideaal
in stukken vallen. Hij hing zijn
bakkersmuts aan de wilgen en likwideerde
zijn schepping in 1907.

Waar de kolonisten eens Tolstoj
lazen ligt nu een voetbalveld.
De golfkartonfabriek Van Meurs staat
op de grond van Van Eeden’s
negenjarig Utopia.

Jaap Harten (1930-2017)

In mijn boekenkast staat ‘Tolstojanen in Nederland”. Een studie van Dennis de Lange over het brede palet van de geschiedenis van de Tolstojanen in Nederland. Christen-anarchisten in een netwerk van individuen. De visie van Tolstoj op het Christendom, de praktijk der liefde komen in het boek aan de orde. Strijd tegen het militarisme, alcohol, roken, vivisectie en vaccinatiedwang. Deze Tolstojanen waren voor vegetarisme. Voor het vrije huwelijk maar tegen ongebreideld seksueel genot. Zo verzetten deze Christen-anarchisten zich tegen het socialisme en klassenstrijd.

Deels woonden deze Tolstojanen in de kolonie der Internationale Broederschap te Blaricum.

Het is een boek dat nu toe te weinig aandacht heeft gekregen. Vandaar dat ik er nu een blogpost over schrijf.

Tolstojanen in Nederland Het Tolstojanisme als Sociale beweging ISBN 978 90 79395 09 5