Een nieuwe bril III

Venetië en China

Er wordt niet alleen gespeculeerd over de exacte datum, maar ook over de plaats waar de brillenglazen zouden zijn uitgevonden. Er is enige consensus over het Italië van de dertiende of veertiende eeuw, eerder in Venetië dan in Pisa of Florence. In die periode was er in Venetie, zoals nu nog, een fabriek waar glas wordt geproduceerd (Mourano). In 1284 werd een gilde van kristalmakers opgericht.

Niet geverifieerde bronnen plaatsen de uitvinding van de brillenglazen in China, en het meebrengen ervan door Marco Polo naar Venetië toen hij terugkwam van zijn reizen (1295). Chinese rechters zouden glazen van kwartskristal voor hun ogen hebben gehouden om hun zicht te verbeteren. Een beter onderbouwde referentie is te vinden in het boek Dong Tien Quing Lu: “brillenglazen kunnen een oude man helpen kleine letters te lezen. Zonder de glazen kan hij niet goed zien en niet lezen”.

Populariteit

Aanvankelijk was het gebruik van een bril beperkt. Maar de interesse van het volk nam toe nadat Gutenberg in 1450 de typografie had uitgevonden en het aantal gepubliceerde boeken sterk toenam. Brillen waren al in gebruik sinds het midden van de veertiende eeuw. De vroegst bekende kunstzinnige voorstelling van het gebruik van brillenglazen dateert uit 1352. Het gaat om een fresco in de kapel van het klooster van San Nikolo in Treviso, gemaakt door Tommaso da Modena (1326-1379). Op het fresco staat de Dominicaanse monnik Ugo di Saint-Cher, met een bril op zijn neus, lezend en teksten kopiërend.

De eerste brillen hadden bolle lenzen en konden alleen worden gebruikt voor verziendheid. In de vijftiende eeuw kwamen exemplaren met holle lenzen, die gebruikt konden worden voor bijziendheid. De brillen voor bijziendheid werden uitgevonden door Nicholas van Cusa (Nicolaus Cusanus, 1401-1464), Duits kardinaal, filosoof, jurist, astronoom en uitmuntend humanist. Het eerste bewijs voor het gebruik van de holle lenzen voor bijziendheid is te zien op het schilderij Madonna met kanunnik Joris van der Paele, door Jan Van Eyck in 1436.

Tot aan het eind van de achttiende eeuw was het gebruikelijk dat venters op straat en kleine handelaren, goed op de hoogte van het principe van de bril, hun waren verkochten. Oogartsen hielden zich bezig met oogziekten en stuurden hun patiënten naar deze handelaren als ze dachten dat dit nodig was. Het enige criterium voor een bril was de leeftijd van een patiënt, als het zicht afnam naarmate men ouder werd. Later begonnen glasbewerkers brillen te maken met verschillende sterkten voor zowel ver- als bijziendheid. Het eerste theoretische boek waarin het testen van de ogen en de verkoop van brillen werd vastgelegd was dat van de Spanjaard Benito Daca de Valdes, ‘Uso de los Antoios Para Todo Genero de Vistas’ (1623).